Dòng vốn margin phình to, lợi nhuận ngân hàng hợp nhất đổi nhịp

Dư nợ margin bùng nổ, báo cáo ngân hàng biến động mạnh.

Tín dụng ký quỹ tăng mạnh

Dữ liệu cho thấy Techcombank nâng tỷ trọng từ 4,1% lên 5,4%, VPBank từ 1,2% lên 3,0%, ACB từ 1,4% lên 2,4%, còn MBBank từ 1,4% lên 1,7%. Đây là mức tăng đáng kể nếu đặt trong bối cảnh tín dụng truyền thống tăng chậm và các ngân hàng phải gia tăng hiệu quả sử dụng vốn.

Song song với đó, dư nợ margin tại các công ty chứng khoán con tăng tốc theo chiều sâu: TCBS đạt 41.712 tỷ đồng (+61% so với cùng kỳ năm trước), VPBankS 27.038 tỷ (+184% so với cùng kỳ), ACBS 16.266 tỷ (+110% so với cùng kỳ), MBS 15.698 tỷ (+52% so với cùng kỳ). Mức tăng 50%-180% trong 9 tháng phản ánh động lực mở rộng dư nợ đang được đẩy lên mức cao chưa từng thấy.

Nguyên nhân chính nằm ở cấu trúc chi phí vốn. Nhờ repo trái phiếu Chính phủ quanh 4%, vay ngân hàng 4-5%, trái phiếu riêng lẻ 7-8,5%, chi phí vốn bình quân của các công ty chứng khoán chỉ khoảng 5,5-6,5%, trong khi lãi suất margin phổ biến 10-13%, các gói ưu đãi ngắn hạn 6-8%. Biên lãi ròng 4-6 điểm % trở thành động lực quan trọng khiến công ty chứng khoán chuyển hướng kinh doanh, giảm mạnh phí môi giới và ưu tiên tăng trưởng cho vay ký quỹ.

Bên cạnh hiệu quả kinh doanh, cấu trúc vận hành của margin khiến rủi ro trước mắt khá thấp. Cơ chế bổ sung tài sản bảo đảm, cảnh báo (call margin) và bán giải chấp (force sell), cùng đặc tính tài sản bảo đảm là cổ phiếu thanh khoản cao hoặc trái phiếu Chính phủ, giúp vòng quay vốn nhanh, nợ xấu thấp và tạo sự hấp dẫn với phía ngân hàng. Tín dụng cho công ty chứng khoán vì thế thường được xem là nhóm tài sản sinh lời cao với rủi ro có thể kiểm soát.

Đáng chú ý, mạng lưới cung vốn cho công ty chứng khoán cũng ngày càng chằng chịt. SSI đang vay 61.200 tỷ đồng từ nhiều ngân hàng lớn; VNDirect vay ngân hàng 25.500 tỷ đồng … Các ngân hàng không có công ty chứng khoán như VIB, Eximbank, VietBank, SeaBank cũng là chủ nợ đáng kể. Trong khi đó, các ngân hàng có công ty con là công ty chứng khoán vẫn cấp tín dụng cho công ty chứng khoán khác (như Vietcombank, BIDV, VietinBank…), một tín hiệu cho thấy toàn hệ thống đang vận hành như một siêu mạng lưới bơm vốn cho thị trường chứng khoán.

Sự kiện VPS, sau IPO huy động hơn 12.000 tỷ đồng, phê duyệt hạn mức vay 6.900 tỷ tại Techcombank và 5.000 tỷ tại Vietcombank đã củng cố thêm nhận định rằng chu kỳ margin 2024-2025 còn tiếp tục mở rộng.

Lợi nhuận bứt phá, rủi ro chu kỳ nổi lên

Cùng với sự tăng trưởng quy mô, công ty chứng khoán đang trở thành động cơ lợi nhuận ngày càng rõ trong các ngân hàng. Quý III/2025, VPBankS đóng góp 26% lợi nhuận hợp nhất của VPBank, TCBS chiếm 20% lợi nhuận Techcombank, ACBS đóng 9,4% lợi nhuận sau thuế cho ACB, còn MBS chiếm 4% tại MBBank. Tỷ trọng này cao hơn nhiều so với giai đoạn trước, phản ánh mức độ phụ thuộc vào thu nhập từ chứng khoán.

Việc lợi nhuận ngân hàng gắn chặt hơn với diễn biến thị trường chứng khoán đưa hệ thống vào trạng thái thuận chu kỳ (pro-cyclical) rõ rệt: Thị trường tăng, lợi nhuận bứt phá; thị trường giảm, dư nợ margin phình ra khi giá trị tài sản bảo đảm sụt giảm, kéo theo hoạt động force sell có thể lan rộng. Cú điều chỉnh mạnh có khả năng tạo hiệu ứng domino, làm gia tăng rủi ro truyền dẫn trong mạng lưới tín dụng chằng chịt giữa ngân hàng và công ty chứng khoán.

Theo đánh giá của các chuyên gia, chu kỳ margin 2025 có hai mặt trái ngược. Ở chiều tích cực, nó giúp ngân hàng bổ sung lớp tài sản lợi suất cao, công ty chứng khoán cải thiện cơ cấu thu nhập, thị trường chứng khoán duy trì thanh khoản dồi dào và lợi nhuận hợp nhất các tập đoàn tài chính tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, rủi ro tiềm ẩn cũng ngày càng lớn: Tài sản bảo đảm là cổ phiếu nhạy cảm mạnh với biến động chỉ số; rủi ro force sell có thể tạo hiệu ứng lan tỏa khi thị trường điều chỉnh; và quy mô tín dụng công ty chứng khoán quá lớn có thể trở thành điểm yếu nếu hệ thống quản trị rủi ro không theo kịp.

Trong bối cảnh thị trường tài chính Việt Nam ngày càng mở rộng, việc dư nợ margin tăng nhanh là xu hướng khó tránh. Tuy nhiên, tốc độ phình to trên báo cáo hợp nhất ngân hàng đang đặt ra yêu cầu giám sát chặt chẽ hơn đối với tín dụng chứng khoán và quản trị rủi ro của hệ thống. Lợi nhuận lớn từ margin chỉ thật sự bền vững khi đi kèm kiểm soát tốt rủi ro chu kỳ và ngăn ngừa tích tụ điểm yếu trong toàn thị trường.

Chu kỳ margin 2024-2025 vì thế không chỉ là câu chuyện về tăng trưởng mà còn là phép thử đối với khả năng cân bằng giữa lợi nhuận và an toàn hệ thống, yếu tố then chốt của ổn định tài chính trong giai đoạn tới.