Đừng để miễn học phí nhưng tăng phụ phí

Chủ trương thực hiện miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết THPT công lập của Đảng dần trở thành hiện thực khi Quốc hội đã thảo luận xây dựng nghị quyết về vấn đề này. Theo đó, từ năm học 2025 - 2026 trở đi, cả nước thực hiện chính sách miễn học phí, ngân sách Nhà nước dự kiến tăng chi thêm 8,2 nghìn tỷ đồng.

Không chỉ là chính sách hỗ trợ giáo dục, góp phần giảm bớt gánh nặng kinh tế đối với các gia đình khó khăn, miễn học phí còn là bước đi chiến lược nhằm hiện thực hóa công bằng xã hội, thu hẹp khoảng cách vùng miền và phát triển nguồn nhân lực bền vững.

Trưởng đại diện UNICEF Việt Nam Silvia Danailov nhận định, chính sách miễn học phí là khoản đầu tư thiết yếu cho tương lai của Việt Nam, giúp nhiều trẻ em hoàn thành trọn vẹn quá trình học tập, bất kể hoàn cảnh kinh tế - xã hội. Đây là chính sách quan trọng trong giai đoạn phát triển mang tính chuyển đổi của đất nước: Kỷ nguyên vươn mình.

Tuy vậy, cần nhận thấy tài chính cho trẻ đến trường hiện nay không phải chỉ mỗi học phí. Điều kiện cơ sở vật chất các trường công còn hạn chế, kinh phí cho hoạt động giáo dục khá hạn hẹp nên đa phần cần tới sự trợ giúp xã hội hóa. Hiện bên cạnh học phí, các gia đình vẫn phải chi trả nhiều chi phí khác như tài liệu học tập, đồng phục, nước uống, giấy kiểm tra, máy lạnh, vệ sinh, ăn bán trú...

Đó là chưa kể nhiều chương trình hợp tác, liên kết còn lồng ghép vào thời khóa biểu chính khóa trong nhà trường theo hình thức “tự nguyện đăng ký”, kéo theo nhiều khoản tiền dịch vụ khác như: Tổ chức dạy kỹ năng sống, học STEM, tiếng Anh bản ngữ...

Đơn cử tại TPHCM, năm học 2024 - 2025, học phí các cấp học khoảng 30 nghìn - 200 nghìn đồng/tháng, riêng trẻ 5 tuổi và tiểu học ở trường công được miễn, nhưng còn 9 khoản thu dịch vụ khác được HĐND TP thông qua mức trần. Ngoài ra, sở GD&ĐT đưa ra 17 khoản thu tùy theo cấp học. Các khoản này không có mức trần cụ thể mà các trường được tự xây dựng dự toán theo nguyên tắc thu đủ bù chi, dựa trên sự tự nguyện, thống nhất với phụ huynh, phù hợp với thực tế trên địa bàn.

Cận cảnh tổng số tiền phải đóng hằng tháng của học sinh, nhất là nhóm học 2 buổi/ngày ở các đô thị lớn mới thấy rõ những chi phí ngoài học phí chiếm tỷ trọng rất lớn so với học phí. Các khoản thu ngoài học phí đã và đang là thách thức đối với những hộ gia đình dễ bị tổn thương, cũng là vấn đề mà các đại biểu Quốc hội trăn trở. Một số khoản thu còn tạo ra sự bất bình đẳng trong thụ hưởng giáo dục, khi có những học sinh tự nguyện tham gia (có tiền đóng) thì được học, còn không... ở lại lớp hoặc ra về sớm hơn.

Miễn học phí là chính sách đúng đắn, nhân văn, nhưng giá trị này sẽ khó được phát huy nếu tới đây trong các nhà trường vẫn tồn tại nhiều khoản phí khác ngoài học phí, hay nói cách khác, miễn học phí nhưng tăng “phụ phí”.

Do đó, song song với miễn học phí, cần thiết phải xây dựng cơ chế kiểm soát, minh bạch và có sự giám sát của phụ huynh, Hội đồng nhân dân các cấp về một số khoản thu ngoài học phí trong nhà trường. Bên cạnh đó, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ cho các trường công để bảo đảm điều kiện giáo dục toàn diện, giảm bớt thu dịch vụ để bù đắp như thời gian qua.

Theo Thông tư 29/2024 của Bộ GD&ĐT, các trường thực hiện dạy thêm miễn phí với học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh chuẩn bị ôn thi tốt nghiệp. Mới đây, thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư, ngành Giáo dục đang lên phương án tổ chức buổi học thứ hai từ năm học tới với tinh thần không thu chi phí, học phí.

Hy vọng cùng với chủ trương miễn học phí, những chuyển động tích cực này sẽ góp phần giảm thu ngoài học phí trong nhà trường, hướng tới đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục công bằng, toàn diện cho mọi học sinh.