Sửa Luật Đầu tư: Cắt giảm ngành nghề có điều kiện, chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”

Thu hẹp dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương

Sáng 17/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Đầu tư (thay thế). Trình bày tờ trình Dự án Luật, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, Dự án Luật được xây dựng nhằm thể chế hóa các Nghị quyết của Đảng; kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về thể chế, pháp luật; cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục trong đầu tư, kinh doanh, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp; hoàn thiện các quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh, chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát.

Dự thảo Luật gồm 7 Chương, 60 Điều và 4 Phụ lục, trong đó sửa đổi, bổ sung 33/77 Điều và 1 phụ lục; lược bỏ 17/77 Điều; giữ nguyên 25/77 Điều và 3 Phụ lục; bổ sung mới 02 Điều và sắp xếp lại các Điều khoản.

Dự thảo Luật đã sửa đổi, hoàn thiện quy định về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương. Chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư phát triển hạ tầng trong một số lĩnh vực quan trọng, nhạy cảm như cảng biển, sân bay, viễn thông, xuất bản, báo chí…; các dự án đề xuất sử dụng đất đai, khu vực biển; các dự án ảnh hưởng lớn đến môi trường hoặc thực hiện tại khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh…

Theo đó, không thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư trong các trường hợp: dự án đã trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản; dự án hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp; dự án đầu tư thuộc trường hợp giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư (trừ các dự án quan trọng, có tác động, ảnh hưởng lớn đến kinh tế xã hội như dự án sân bay, cảng biển, khu công nghiệp…).

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, dự thảo chỉ quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và phân cấp toàn bộ dự án thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội cho Thủ tướng Chính phủ để đẩy nhanh quá trình thực hiện thủ tục. Trong đó, đối với những dự án quan trọng, cần có cơ chế, chính sách đặc thù chưa được quy định tại luật, Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư sau khi được sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Ngoài ra, Dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Chủ tịch UBND cấp tỉnh thay cho UBND cấp tỉnh để đảm bảo phù hợp với nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, đề cao trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân.

Cùng với đó, Chính phủ đề xuất tiếp tục đơn giản hoá thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng: lược bỏ, đơn giản hoá một số nội dung thẩm định không thực sự cần thiết phải xem xét ngay ở giai đoạn chấp thuận chủ trương đầu tư tại Dự thảo Luật và Nghị định hướng dẫn Luật (như nội dung về công nghệ, môi trường…). Đồng thời, làm rõ nội hàm việc đánh giá sự phù hợp của dự án với quy hoạch có liên quan trực tiếp đến đề xuất thực hiện dự án (như quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh…), nhằm đơn giản hóa nội dung thẩm định chấp thuận chủ trương đầu tư.

Lược bỏ 21 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện

Liên quan đến ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, Dự thảo bổ sung quy định cấm đầu tư kinh doanh đối với ngành, nghề “kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng” để thực hiện Nghị quyết số 173/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Quốc hội về việc thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người.

Dự thảo Luật cũng lược bỏ 21 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không đáp ứng các tiêu chí, điều kiện theo quy định như ngành, nghề kinh doanh dịch vụ kế toán; Kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế… Đồng thời, quy định nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh, làm cơ sở để rà soát, sàng lọc và phân định các ngành, nghề đầu tư kinh doanh thực sự cần thực hiện “tiền kiểm” và chuyển sang cơ chế “hậu kiểm”.

Chính phủ đề xuất quy định về nguyên tắc việc xác định ngành, nghề ưu đãi đầu tư, địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đối tượng hưởng chính sách hỗ trợ đầu tư đặc biệt; đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung này.

Cùng các nội dung trên, Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định về quản lý hoạt động đầu tư ra nước ngoài theo hướng bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài (thẩm quyền của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ). Đồng thời, thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài theo hướng chỉ áp dụng đối với dự án có vốn đầu tư từ 20 tỷ đồng (~760.000 USD) trở lên hoặc dự án đầu tư thuộc ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện. Đối với các dự án có quy mô dưới 20 tỷ đồng thì chỉ cần thực hiện việc đăng ký giao dịch ngoại hối với Ngân hàng Nhà nước để chuyển tiền ra nước ngoài.

Dự thảo cũng cho phép các dự án đầu tư tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do và khu chức năng trong khu kinh tế được thực hiện thủ tục đầu tư đặc biệt (luồng xanh) mà không hạn chế về ngành, lĩnh vực, trừ một số dự án lớn, quan trọng như sân bay, cảng biển… tại khu kinh tế, khu thương mại tự do. Theo Thứ trưởng, đây là thủ tục cải cách quan trọng, nhận được sự ủng hộ rất lớn của các nhà đầu tư và các Ban quản lý.

Tại Dự thảo, Chính phủ cũng đề xuất cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập tổ chức kinh tế mà không yêu cầu phải có dự án đầu tư trước khi thành lập giúp môi trường đầu tư kinh doanh trở nên thông thoáng, hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, sửa đổi, bổ sung các quy định về ký quỹ; điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh tiến độ, thời hạn hoạt động dự án đầu tư, chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư, chuyển nhượng dự án đầu tư… để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

Để kịp thời tháo gỡ điểm nghẽn trong hoạt động đầu tư kinh doanh, Chính phủ kiến nghị Luật có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2026.