Bài 1: Giữ vững mặt bằng giá – Nền tảng ổn định kinh tế vĩ mô cuối năm

Áp lực lớn từ mưa bão liên tiếp

Bức tranh giá cả tháng 10/2025 cho thấy xu hướng tăng nhẹ, chủ yếu do giá thực phẩm, ăn uống ngoài gia đình và giáo dục tăng.

Cụ thể, Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 10 tăng 0,20% so với tháng trước, tăng 2,82% so với tháng 12/2024 và tăng 3,25% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là mức tăng hợp lý trong bối cảnh giá thực phẩm tăng 0,69%, ăn uống ngoài gia đình tăng 0,57% và giáo dục tăng 0,51%.

Bên cạnh đó, một số nhóm hàng như đồ trang sức, thiết bị gia đình và đồ uống tăng giá theo chi phí đầu vào và giá vàng thế giới, trong khi nhóm giao thông lại giảm tới 0,81% nhờ giá xăng dầu được điều hành linh hoạt, góp phần kéo giảm CPI chung.

Điểm sáng trong điều hành giá năm nay là lạm phát cơ bản được duy trì ổn định, khi bình quân 10 tháng tăng 3,20% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn CPI bình quân, phản ánh việc điều hành giá đã tách biệt được các yếu tố ngắn hạn và duy trì ổn định giá trị đồng tiền.

Thực tế cho thấy, quý IV hằng năm là giai đoạn nhạy cảm đối với lạm phát, do nhu cầu tiêu dùng, xây dựng, sửa chữa và đi lại tăng mạnh. Đặc biệt, từ nửa cuối tháng 7 đến nay, Việt Nam liên tiếp phải ứng phó với 11 cơn bão (đến nay đang là cơn bão số 13), trong đó cơn bão số 10 và số 11 gây lũ lụt lịch sử, thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, tác động tới tăng trưởng kinh tế. Hơn nữa, mưa lũ khiến nguồn cung thực phẩm bị gián đoạn, nông sản thiệt hại dẫn đến giá tăng cao.

Chỉ số giá nhóm thực phẩm tháng 10 của các tỉnh, thành phố bị ảnh hưởng trực tiếp bởi mưa lũ sau bão tăng cao so với tháng trước, điển hình như: Thái Nguyên tăng 1,86%; Quảng Ninh tăng 1,46%; TP. Đà Nẵng tăng 1,22%; Quảng Ngãi tăng 1,2%; TP. Hà Nội tăng 0,98%; Thanh Hóa tăng 0,97%, trong khi chỉ số giá nhóm này của cả nước chỉ tăng 0,69%.

Điều hành linh hoạt, ứng phó với biến động giá

Dù áp lực lớn, song Bộ Tài chính vẫn kiên định bám sát các nguyên tắc điều hành giá theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước.

Trong trả lời cử tri gần đây, Bộ Tài chính cho biết, thời gian qua, công tác quản lý giá đã được triển khai nhất quán trên cơ sở nguyên tắc thị trường có sự điều tiết của Nhà nước theo Luật Giá và các văn bản hướng dẫn. Các bộ, ngành, địa phương được yêu cầu giám sát sát sao giá cả, đặc biệt là nhóm hàng hóa thiết yếu như xăng dầu, lương thực, thực phẩm, vật liệu xây dựng và dịch vụ công.

Chỉ thị số 15/CT-TTg ngày 30/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ là minh chứng rõ nét cho sự vào cuộc đồng bộ, khi yêu cầu quy định về niêm yết, kê khai giá, xử lý nghiêm hành vi vi phạm, ngăn chặn các hiện tượng tăng giá bất hợp lý, thao túng giá, nâng khống giá bán, qua đó tăng cường tính công khai, minh bạch trên thị trường.

Hơn nữa, trong bối cảnh thế giới còn nhiều biến động, chính sách tài khóa và tiền tệ trong nước tiếp tục phối hợp chặt chẽ nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô.

Bộ Tài chính cho biết đã nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền và triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ qua chính sách thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất. Nổi bật là việc giảm 2% thuế giá trị gia tăng trong hai năm 2025-2026, kết hợp mở rộng đối tượng áp dụng, giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu, mỡ nhờn, ưu đãi lệ phí trước bạ cho ô tô điện chạy pin, kéo dài thời hạn miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp.

Đồng thời, gia hạn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước, gia hạn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và tiền thuê đất năm 2025…

Theo giới chuyên gia, đây là các giải pháp vừa hỗ trợ sức mua, vừa giảm áp lực chi phí sản xuất, góp phần kiềm chế lạm phát.

Cùng với đó, việc xuất cấp kịp thời hàng dự trữ quốc gia, đặc biệt là gạo cứu đói dịp giáp hạt, hỗ trợ thiên tai… nên đã giúp bảo đảm an sinh xã hội và ổn định thị trường hàng thiết yếu ở các địa phương chịu ảnh hưởng của bão lũ.

Theo báo cáo của Cục Thống kê, tính từ đầu năm đến 30/10/2025, Chính phủ đã hỗ trợ cho người dân khoảng gần 12,3 nghìn tấn gạo, trong đó: hỗ trợ 6,0 nghìn tấn gạo cứu đói nhân dịp Tết Nguyên đán cho 402,6 nghìn nhân khẩu; hỗ trợ 4,3 nghìn tấn gạo cứu đói giáp hạt năm 2025 cho 284,5 nghìn nhân khẩu; hỗ trợ gần 2,0 nghìn tấn gạo khắc phục hậu quả thiên tai, mưa lũ cho 115,3 nghìn nhân khẩu.

Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ đã được phối hợp để duy trì thanh khoản hợp lý, hạn chế tác động của biến động tỷ giá. Việc tỷ giá USD trong nước giảm nhẹ trong tháng 10/2025 (-0,34%) trong khi thế giới tăng 1,02% là tín hiệu tích cực, phản ánh sự ổn định của đồng Việt Nam.

Theo các chuyên gia, chính sự ổn định này giúp giảm tâm lý găm giữ ngoại tệ, hạn chế truyền dẫn lạm phát nhập khẩu và hỗ trợ duy trì niềm tin của nhà đầu tư.

Báo cáo cập nhật vĩ mô mới đây của Công ty Chứng khoán Guotai Junan Việt Nam cũng cho rằng, Việt Nam đang làm tốt việc kiểm soát các cấu phần của CPI, giúp duy trì mức lạm phát hợp lý và ổn định đời sống của người dân.

Ở góc độ xã hội, thu nhập và việc làm tiếp tục được cải thiện là nền tảng quan trọng để giữ vững sức mua và ổn định tâm lý tiêu dùng. Theo kết quả sơ bộ Điều tra lao động việc làm của Cục Thống kê, 96,1% hộ gia đình đánh giá thu nhập tháng 10/2025 không giảm so với cùng kỳ, trong khi chỉ 3,9% cho biết có giảm.

Vì thế, từ nay đến cuối năm, Bộ Tài chính xác định nhiệm vụ trọng tâm là kiểm soát chặt chẽ các nhóm hàng Nhà nước quản lý giá, nhất là dịch vụ công, điện, nước, y tế, giáo dục – những lĩnh vực có tác động lan tỏa đến mặt bằng giá. Việc điều chỉnh giá sẽ được thực hiện theo nguyên tắc thị trường nhưng có lộ trình, thời điểm phù hợp, bảo đảm không tạo cú sốc lên CPI.

Đồng thời, Bộ Tài chính sẽ tăng cường phân tích, dự báo diễn biến giá thế giới, nhất là dầu thô, lương thực và năng lượng, để chủ động kịch bản điều hành.