Nỗ lực xóa mù chữ ở vùng cao Hua Nà

Hiện thực hóa khát khao biết chữ

Khi màn đêm buông xuống trên những sườn núi của xã Than Uyên (tỉnh Lai Châu), bản làng chìm dần vào tĩnh lặng sau một ngày lao động nhọc nhằn. Giữa không gian núi rừng ấy, những ánh đèn ở nhà văn hóa bản vẫn hàng ngày sáng lên bởi khát khao biết chữ của người dân.

Hòa chung không khí của Ngày Quốc tế Xóa mù chữ, vào tối 8/9, Trường Tiểu học Hua Nà, xã Than Uyên đã tổ chức khai giảng 2 lớp Xóa mù chữ (XMC) năm 2025 tại bản Đắc và bản Nà Ban. Không có bục sân khấu rực rỡ, không loa đài ồn ào, buổi khai giảng diễn ra giản dị nhưng ấm cúng. Những tràng vỗ tay vang lên trong căn phòng nhỏ, xen lẫn tiếng cười rụt rè của những học viên lần đầu tiên bước vào “lớp học” khi tuổi đã ngoài bốn mươi, năm mươi.

Hai lớp XMC thu hút 37 học viên tham gia. Lớp giai đoạn 1 tại bản Đắc có 20 học viên, do cô giáo Vũ Thị Kim Chi giảng dạy. Lớp giai đoạn 2 tại bản Nà Ban có 17 học viên, phần lớn là phụ nữ, do thầy giáo Lò Văn Oai phụ trách.

Các lớp học được mở theo kế hoạch đã được UBND xã Than Uyên phê duyệt, thực hiện chủ trương phổ cập giáo dục, xóa mù chữ của Nhà nước, với sự hỗ trợ kinh phí từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Sau bữa cơm tối vội vàng, bà con lại khoác áo, cầm đèn pin hoặc tranh thủ ánh sáng hiếm hoi của những con đường bản để đến lớp. Có người vừa đi vừa trò chuyện cho đỡ mệt, có người lặng lẽ bước nhanh vì sợ muộn giờ học. Đến lớp, họ ngồi ngay ngắn bên những bộ bàn ghế đã cũ, chăm chú nghe thầy cô hướng dẫn cách cầm bút, cách viết từng nét chữ đầu tiên. Với nhiều học viên, đây là lần đầu tiên trong đời họ được gọi là “học sinh”.

Phần lớn học viên ở Hua Nà là phụ nữ dân tộc thiểu số, quanh năm gắn bó với nương rẫy, ruộng đồng. Tuổi trẻ của họ trôi qua trong lo toan mưu sinh, chữ nghĩa vì thế trở thành điều xa xỉ. Nay, khi nhận ra cái chữ có thể giúp mình đọc được thông báo, hiểu được giấy tờ, hướng dẫn con cháu học bài, họ quyết tâm quay lại lớp, dù biết rằng con đường học tập không hề dễ dàng.

Bà Nùng Thị Điệp (sinh năm 1968), học viên lớn tuổi nhất của lớp XMC giai đoạn 2 tại bản Nà Ban, chậm rãi chia sẻ: “Ngày trước nghèo lắm, không được đi học. Giờ già rồi mới đi học chữ, tay run, mắt mờ, viết khó lắm. Nhưng không học thì không biết chữ, sau này cái gì cũng phải nhờ con cháu. Tôi cố gắng học từng chút một”. Mỗi khi viết được trọn vẹn tên mình, bà lại nở nụ cười hiền hậu, ánh mắt ánh lên niềm vui giản dị.

Trong lớp học ở Nà Ban, anh Nùng Văn Lanh (43 tuổi) là học viên nam duy nhất. Anh thật thà tâm sự: “Trong bản giờ nhiều người biết chữ rồi, mình không biết nên thấy ngại. Đi họp bản cũng không đọc được giấy tờ. Giờ được đi học, tôi quyết tâm theo cho bằng mọi người”. Những lời nói mộc mạc ấy phản ánh rõ sự thiệt thòi của người mù chữ, đồng thời cho thấy quyết tâm vươn lên, đổi thay nhờ con chữ của người dân.

Vượt khó xóa mù chữ cho người dân

Ở xã Than Uyên, hành trình xóa mù chữ đang được những thầy cô giáo Trường Tiểu học Hua Nà bền bỉ thực hiện bằng tất cả sự tận tâm và trách nhiệm, với mong ước giản dị: bà con biết chữ, con em được học hành đến nơi đến chốn, tương lai bản làng ngày một đổi thay.

Dạy học vào buổi tối, trong điều kiện cơ sở vật chất còn thiếu thốn, học viên không đồng đều về độ tuổi và trình độ là thách thức không nhỏ đối với giáo viên. Thế nhưng, với các thầy cô Trường Tiểu học Hua Nà, đó là trách nhiệm và cũng là niềm tự hào. Sau giờ dạy chính khóa, họ lại vượt đường xa đến bản, kiên nhẫn cầm tay học viên nắn từng nét chữ, giảng đi giảng lại những bài học tưởng chừng rất đơn giản.

Cô giáo Vũ Thị Kim Chi cho biết: “Học viên lớn tuổi nên tiếp thu chậm, phải dạy rất kỹ. Nhưng chỉ cần thấy bà con đọc được một câu, viết được một dòng, mệt mấy cũng thấy xứng đáng”.

Còn thầy giáo Lò Văn Oai thì luôn cố gắng đưa những ví dụ gắn với đời sống hằng ngày vào bài học, để bà con dễ nhớ, dễ áp dụng. “Tôi và toàn bộ học viên trong lớp học xóa mù ở Nà Ban đều là người Thái nên dạy và học có phần thuận lợi hơn. Cái gì học viên chưa hiểu, chưa biết, tôi có thể sử dụng song ngữ để bà con nắm rõ hơn”.

Theo bà Phan Thị Cửu, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hua Nà, các lớp XMC không chỉ giúp người dân biết đọc, biết viết, mà còn góp phần nâng cao dân trí, cải thiện chất lượng cuộc sống và xây dựng xã hội học tập tại địa phương.

“Khi cha mẹ biết chữ, việc chăm lo, đồng hành cùng con cái trong học tập sẽ tốt hơn. Đây là giải pháp quan trọng để ngăn ngừa tái mù chữ và tạo nền tảng phát triển bền vững cho địa phương”, bà Cửu nhấn mạnh.

Xóa mù chữ ở Hua Nà là một hành trình lặng lẽ nhưng đầy ý nghĩa. Từ những lớp học buổi tối nơi nhà văn hóa bản, con chữ đang dần bén rễ vào đời sống, mang theo niềm tin về một tương lai tươi sáng hơn. Trong ánh đèn khuya nơi bản làng vùng cao, từng nét chữ được nắn nót viết nên chính là minh chứng cho khát vọng học tập không bao giờ tắt của bà con và sự tận tâm, bền bỉ của những người thầy đang ngày đêm gieo chữ giữa núi rừng.