Sáng tạo nghệ thuật: Tư duy độc lập và tinh thần cộng đồng

Trò chuyện cùng Báo Giáo dục & Thời đại, họa sĩ Lê Anh - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nghệ sĩ trẻ (Hội Mỹ thuật Việt Nam), nhiệm kỳ 2020 - 2025, cho rằng đó là thế hệ có tư duy sáng tạo nghệ thuật độc lập, quyết đoán để cùng đoàn kết, hỗ trợ.

- Vì sao lại là “Dăng tay”, thưa chị?

Ý tưởng của tên gọi triển lãm được xuất phát từ câu nói của tỉ phú Warren Buffett: “Muốn đi nhanh hãy đi một mình, muốn đi xa hãy đi cùng nhau”. Câu nói ấy rất có ý nghĩa trong thời đại khi mà ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo được thúc đẩy trở thành yếu tố quan trọng đối với sự phát triển của đất nước.

Các nghệ sĩ cần có sự độc lập quyết đoán trong sáng tạo nghệ thuật, song cũng cần nắm tay đoàn kết để hỗ trợ cùng phát triển, tức là chơi cùng nhau, sáng tạo cần độc lập để tạo sự riêng biệt.

Gọi tên “Dăng tay” - “Dang tay” có nghĩa là cái nắm tay “Nối vòng tay lớn” như nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng hối thúc tinh thần kết nối, đoàn kết đó trong sáng tác tiêu biểu cùng tên của ông. Và đó cũng là cách chơi chữ từ “Dang” thành “Dăng” - sự đa dạng của tiếng Việt trong văn nói của người xưa.

- Ban tổ chức nỗ lực như thế nào để “Dăng tay” có sức hút mạnh mẽ tới đông đảo họa sĩ cả nước?

Sự năng động, sáng tạo, uy tín, ảnh hưởng và thành công của câu lạc bộ tạo dựng trong những năm qua đã đem lại sức hút và lan tỏa tới họa sĩ trẻ cả nước. Vì thế, ở triển lãm lần này, ban tổ chức dường như không cần nỗ lực gì nhiều để vận động nghệ sĩ mà chỉ cần đăng thông báo trên trang của Hội là mọi người tích cực hưởng ứng.

Thời gian kêu gọi và thông báo về triển lãm chỉ vỏn vẹn 2 tuần song nhận được số lượng tác phẩm gửi về khá đông, lên đến con số hàng trăm. Không chỉ là nghệ sĩ đang sinh sống và làm việc tại ở khu vực Hà Nội mà người ở xa như: TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Long An… cũng gửi tranh tới.

Ban đầu dự định trưng bày trong 2 tầng nhưng vì lượng tranh dồi dào, cảm giác chật cứng không gian nên chúng tôi đã kiến nghị Hội Mỹ thuật Việt Nam tạo điều kiện thêm phòng để tạo không gian cho hơn 80 tác phẩm, kín cả 3 tầng của Nhà triển lãm Ngô Quyền.

- Hẳn rằng, chị có nhiều kỷ niệm không thể quên từ công tác tổ chức triển lãm?

Trong những triển lãm do câu lạc bộ tổ chức trong các năm qua, chuyện mà chúng tôi nhớ mãi là năm 2021 có “Chúng ta đang Nghịch gì?” - cuộc trưng bày đầu tiên với vai trò câu lạc bộ mới đồng hành cộng tác cùng Trung tâm nghệ thuật đương đại Vincom, diễn ra đầy kịch tính.

Đấy là thời điểm xã hội bước vào giai đoạn giãn cách vì đại dịch Covid-19, các họa sĩ thật sự khó khăn trong việc chuyển tác phẩm ra Hà Nội, chi phí vận chuyển đắt gấp 2 - 3 lần so với bình thường.

Giữa lúc lo lắng “vỡ trận”, chúng tôi nhận được những lời ấm áp từ họa sĩ như: “Đừng lo, chúng em sẽ tìm cách chuyển tác phẩm về đúng thời gian”. Đó là sự động viên và ủng hộ nhiệt tình của các họa sĩ ở xa vì một cộng đồng chung.

Và đến “Dăng tay” lần này là một kỷ niệm niệm vui bất ngờ khi các họa sĩ miền Trung và miền Nam đều nhiệt tình muốn gửi tác phẩm tham gia câu lạc bộ. Trong đó đặc biệt phải kể đến họa sĩ quê gốc Quảng Bình Phạm Anh. Anh là một minh chứng cho sự trưởng thành từ Câu lạc bộ Nghệ sĩ trẻ, được đồng hành dẫn dắt bởi ban chủ nhiệm 2 nhiệm kỳ.

Phạm Anh tham gia hoạt động khi còn là sinh viên năm nhất đến nay và đã trưởng thành, khẳng định vị thế, tên tuổi nhất định. Anh cũng là họa sĩ gửi tác phẩm về ban tổ chức nhanh nhất, ngay sau mấy phút đăng tải thông báo cùng với kích thước to nhất phòng triển lãm và sẵn sàng sắp xếp thời gian bay ra dự khai mạc cùng mọi người để dánh dấu một chặng đường nghệ sĩ trẻ.

- Cách treo tranh bình đẳng giữa họa sĩ đã khẳng định phong cách cùng những cây cọ mới, trong đó có cả sinh viên là ban tổ chức muốn hướng đến điều gì?

Câu lạc bộ Nghệ sĩ trẻ thuộc Hội Mỹ thuật Việt Nam có định hướng trở thành sân chơi trao đổi về nghề nghiệp. Vì vậy, bên cạnh hội viên, câu lạc bộ luôn mở rộng thành phần đối với nghệ sĩ tự do và cả sinh viên… Mỗi triển lãm mở ra, ban tổ chức đồng thời cũng là nghệ sĩ tham gia, nhiều người trong đó là giảng viên của các trường đại học, du học từ nước ngoài, tham gia triển lãm quốc tế… Ngoài ra, góp vào không gian trưng bày còn có tác phẩm của một số sinh viên đang theo học tại các trường nghệ thuật.

Trong quá trình mi treo tác phẩm hay truyền thông triển lãm, ban tổ chức không ưu tiên mà dựa vào tương quan chung, theo tiêu chí mỗi chủ đề, sự tương tác tạo ra các góc nhìn phong phú. Các bạn sinh viên luôn mong muốn được tham gia vào cộng đồng chung để tự hào, học hỏi người đi trước. Rất mừng khi việc này luôn nhận được sự đồng tình, tôn trọng của nghệ sĩ.

- Theo chị, điểm nổi bật trong sáng tạo của họa sĩ trẻ hiện nay là gì và họ cần tiếp tục phát huy thế mạnh nào và đổi mới ra sao để đáp ứng nhu cầu mới của công chúng?

Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, trật tự được sắp xếp lại, các họa sĩ tưởng chừng im ắng bên ngoài nhưng kỳ thực sáng tác bên trong vẫn dào dạt, phong phú cùng nhiều màu sắc riêng biệt. Đúng là sức trẻ dồi dào… luôn cần không gian lớn để “bơi” để “chơi lớn” với nhiều thử thách.

Có thể thấy, điểm nổi bật trong sáng tạo của họa sĩ trẻ là tiếng nói cá nhân và định hình phong cách chuyên nghiệp, mỗi người có góc nhìn riêng không bị khuôn mẫu trong sáng tạo. Điều cần lưu ý là, người làm sáng tạo cũng cần có tiếng nói chung với công chúng. Việc nghệ sĩ tích cực đưa nghệ thuật đến gần công chúng để họ chấp nhận sự sáng tạo ấy đó là thành công.

Bên cạnh đó, họa sĩ trẻ cần được Hội nói chung và các thế hệ đi trước tiếp tục hỗ trợ nhiều hơn nữa để tạo nhiều sân chơi lành sạch, trao đổi về chuyên môn nghề nghiệp, truyền thông quảng bá, dẫn dắt nhau cùng phát triển.

- Nhìn lại hoạt động của câu lạc bộ trong 5 năm qua, điều chị bằng lòng và cả chưa bằng lòng với tư cách chủ nhiệm, là gì?

Nói về chưa bằng lòng thì nhiều lắm. Bởi vì tôi luôn mong muốn có thể hỗ trợ các họa sĩ, làm nhiều hơn những gì tôi có thể.

Ví dụ như tôi mong muốn Hội Mỹ thuật Việt Nam quan tâm và ưu tiên họa sĩ trẻ nhiều hơn nữa, tạo nhiều sân chơi cũng như gợi mở các cơ hội mới. Bên cạnh đó, tôi cũng mong các nhà sưu tập quan tâm sưu tập đến những sáng tác của họa sĩ trẻ. Việc bán được tác phẩm sáng tạo thực sự là một yếu tố quan trọng thúc đẩy động lực sáng tác, đầu tư xoay vòng. Nó giống như mình được thừa nhận, ngoài sự đánh giá cao trong chuyên môn, nghệ thuật tạo hình, từ đó thực sự chạm đến cảm xúc của công chúng và giới sưu tập nghệ thuật.

Trong kỷ nguyên mới của dân tộc, khi mà ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo được Chính phủ thúc đẩy, họa sĩ trẻ cũng cần quốc tế chính bản thân. Việc đưa hoạt động câu lạc bộ vượt ra ngoài khuôn khổ giao lưu trong nước mà tạo kết nối với nghệ sĩ trẻ quốc tế và khu vực là điều tất yếu. Tôi đặt kỳ vọng vào ban chủ nhiệm kỳ mới 2025 - 2030.

Còn nói về sự hài lòng thì nhiều lắm, không thể kể hết được. Sự vận hành của Câu lạc bộ Nghệ sĩ trẻ gần 30 năm hoạt động là sứ mệnh chung, trải qua nhiều thế hệ ban chủ nhiệm là sự dẫn dắt nối tiếp như một vòng lặp luân phiên. Thế hệ trước dẫn thế hệ sau. Chính vì thế, ở đằng sau tôi là sự ủng hộ của Hội Mỹ thuật Việt Nam, của rất nhiều anh chị nghệ sĩ đã trưởng thành từ câu lạc bộ và cả không ít sự ưu tiên cho hoạt động nghệ sĩ trẻ đến từ các cơ quan thông tấn.

Được các họa sĩ trẻ ủng hộ rất nhiều trong chặng đường vừa qua, tôi rất xúc động và trân trọng. Triển lãm “Dăng tay” khép lại nhiệm kỳ đã thu hút đông đảo họa sĩ trẻ Việt Nam tham gia là minh chứng cho điều đó.

- Trân trọng cảm ơn họa sĩ Lê Anh!