Tăng cường phân cấp, phân quyền cho các địa phương trong triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia

Hiệu quả tích cực từ cơ chế đặc thù của thí điểm phân cấp

Để hỗ trợ, tạo cơ chế, chính sách ưu đãi cho các địa phương vươn lên thoát nghèo, thời gian qua, các cấp có thẩm quyền đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách để thực hiện hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia.

Điển hình như: Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 111/2024/QH15 quy định cơ chế đặc thù về thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Theo đó, trước khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cơ chế đặc thù cho cấp huyện được xây dựng với các điểm nổi bật như: Hội đồng nhân dân cấp tỉnh được quyền lựa chọn không quá 2 huyện, để thực hiện thí điểm cơ chế phân cấp. UBND cấp tỉnh quyết định giao mục tiêu, nhiệm vụ, yêu cầu cụ thể đối với từng chương trình mục tiêu quốc gia cho huyện được lựa chọn thí điểm.

HĐND cấp huyện được quyền điều chỉnh phương án phân bổ vốn đầu tư công, kinh phí thường xuyên giữa các chương trình mục tiêu quốc gia trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch đầu tư vốn hàng năm và dự toán ngân sách nhà nước hàng năm.

Đồng thời, cơ cấu nguồn vốn giữa chi đầu tư và chi thường xuyên của các dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ có thể được điều chỉnh để tập trung vốn thực hiện các dự án khác thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025.

Việc quyết toán ngân sách hàng năm của huyện áp dụng cơ chế thí điểm được thực hiện theo kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch đầu tư vốn hàng năm và dự toán ngân sách đã được HĐND huyện điều chỉnh theo cơ chế đặc thù.

Sau khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, phạm vi áp dụng cơ chế đặc thù được chuyển từ cấp huyện về cấp xã, đồng thời thẩm quyền điều chỉnh phương án phân bổ vốn được chuyển giao cho HĐND cấp xã thực hiện.

Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021- 2025 cho biết, cơ cấu vốn giữa các chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững đã điều chỉnh khoảng 136,16 tỷ đồng sang Chương trình xây dựng nông thôn mới; khoảng 29,96 tỷ đồng sang Chương trình giảm nghèo bền vững; khoảng 64,21 tỷ đồng sang Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, cùng hơn 1.036 tỷ đồng điều chỉnh trong nội bộ từng chương trình.

Tạo sự chủ động cho các địa phương

Bên cạnh kết quả đạt được ở trên, việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững tại một số vùng khó khăn như Trung du, miền núi phía Bắc và Tây Nguyên còn hạn chế.

Nhiều địa phương chậm bố trí vốn đối ứng, lập kế hoạch và triển khai thực hiện; phân bổ nguồn lực từ Trung ương về địa phương chưa kịp thời, dồn vào cuối năm.

Mô hình giảm nghèo một số nơi còn thiếu bền vững. Vùng sâu, vùng xa còn thiếu hạ tầng thiết yếu và dịch vụ cơ bản; cán bộ cấp xã kiêm nhiệm nhiều, năng lực điều hành, giám sát còn yếu.

Một trong những khó khăn, hạn chế khác là việc điều chỉnh cơ cấu vốn giữa các chương trình mục tiêu quốc gia giữa vốn đầu tư, vốn sự nghiệp làm thay đổi cơ cấu vốn thực hiện các chương trình đã được Quốc hội, HĐND các cấp quyết nghị trong giai đoạn 2021-2025. Đây là lý do khiến một số địa phương không lựa chọn thực hiện cơ chế thí điểm, đồng thời còn tồn tại tình trạng chưa báo cáo kết quả điều chỉnh vốn.

Để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả và tính minh bạch trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước trong thời gian tới, Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương được giao xây dựng chương trình mục tiêu quốc gia phải chịu trách nhiệm đánh giá kỹ lưỡng đối tượng thụ hưởng, khả năng thực hiện nhiệm vụ và giải ngân nguồn vốn của từng bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

Qua thực tiễn triển khai, các địa phương kiến nghị, trong giai đoạn tới, nên xây dựng các chương trình rõ mục tiêu, rõ nội dung phù hợp điều kiện thực tiễn, để khi triển khai mang tính khả thi cao.

Rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách các chương trình theo nguyên tắc tăng cường phân cấp, phân quyền, tạo sự chủ động cho các địa phương trong tổ chức thực hiện phù hợp với thực tiễn.

Cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện (nay là cấp xã) đã cho thấy giá trị thực tiễn trong tạo ra sự linh hoạt và chủ động cho tài chính tại địa phương. Việc điều chỉnh vốn giữa các dự án, các chương trình, chi đầu tư và chi thường xuyên giúp các địa phương tận dụng tối đa nguồn lực, giảm tình trạng vốn bị tồn đọng hoặc triển khai chậm.