Mô hình sàn giao dịch vàng nào sẽ phù hợp với Việt Nam?

NHNN mới đây tổ chức toạ đàm về thành lập sàn giao dịch vàng tại Việt Nam. Tại đây, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho rằng việc nghiên cứu và xem xét thành lập sàn giao dịch vàng là bước đi đồng bộ, nhằm hoàn thiện thể chế, minh bạch hóa hoạt động giao dịch, hạn chế tình trạng giao dịch tự do ngoài kiểm soát, đồng thời tăng cường vai trò quản lý Nhà nước. Ngoài ra, việc hình thành sàn giao dịch vàng còn giúp cung cấp dữ liệu minh bạch cho công tác phân tích, dự báo, hoạch định chính sách.

"NHNN sẽ xây dựng dự thảo quy định pháp lý, xin ý kiến các bộ, ngành trước khi trình Thủ tướng Chính phủ trong tháng 10", ông Dũng cho biết.

Chia làm 3 giai đoạn, giai đoạn đầu chưa liên thông với sàn vàng quốc tế

Ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý ngoại hối (NHNN) cho biết Mục tiêu ban đầu là hình thành sàn giao dịch vàng vật chất, kênh phân phối vàng nguyên liệu nhập khẩu đủ tiêu chuẩn, công khai, minh bạch; từng bước triển khai các sản phẩm vàng tài khoản và phái sinh, hướng tới huy động nguồn vàng trong dân để chuyển hóa thành nguồn lực đầu tư.

Ông Đào Xuân Tuấn thông tin thêm, NHNN đang xem xét ba phương án mô hình: Thứ nhất, thành lập Sàn giao dịch vàng quốc gia. Thứ hai, cho phép đưa vàng vào giao dịch trên Sở giao dịch hàng hóa. Thứ ba, thành lập Sàn giao dịch vàng trong Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Dự kiến việc thí điểm sẽ chia làm 3 giai đoạn, điều chỉnh linh hoạt theo thực tế triển khai. Giai đoạn đầu chưa liên thông với sàn vàng quốc tế để bảo đảm kiểm soát rủi ro.

Cụ thể, các cơ quan quản lý sẽ chia việc thí điểm sàn giao dịch theo 3 giai đoạn, trong đó, bước đầu sẽ tập trung vào các sản phẩm vàng vật chất. Sang giai đoạn hai, cơ quan quản lý sẽ mở rộng thêm sản phẩm vàng miếng. Ở giai đoạn cuối cùng, các loại vàng đang lưu thông trong nước, chứng chỉ quỹ và công cụ phái sinh sẽ xuất hiện và kết nối với quốc tế.

Các thành viên đầu tiên của sàn giao dịch vàng sẽ là các đơn vị được cấp phép nhập khẩu và sản xuất kim loại quý này. Trong đó, 8 ngân hàng sẽ tham gia bao gồm Agribank, BIDV, VietinBank, Vietcombank, MB, Techcombank, ACB, VPBank.

Phân tích về những tác động nếu như việc thành lập sàn giao dịch vàng thực sự được triển khai, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá thị trường giá cả (Bộ Tài chính) đánh giá cao việc thành lập sàn giao dịch vàng.

Tuy nhiên, ông Long cho rằng nhà soạn thảo cần phân tích ba điểm nghẽn lâu nay gồm: Giao dịch phân tán/thiếu dữ liệu tập trung; lệch chuẩn giữa vàng miếng – vàng nhẫn – vàng quốc tế; khó kiểm soát nhập – xuất – tồn kho, dẫn tới rủi ro tỉ giá và kỳ vọng lạm phát.

"Với một sàn tập trung giao dịch vàng vật chất theo lộ trình 3 giai đoạn như trên, nhà quản lý có “mắt thần dữ liệu” để hiệu chỉnh chính sách, từ đó giảm dư địa đầu cơ, chênh lệch ngoài luồng, từng bước chuẩn hóa chất lượng – nguồn gốc vàng. Cơ chế ký quỹ 100% ở giai đoạn đầu giúp phòng ngừa rủi ro đối tác và kỷ luật thị trường. Đây là cách đi từ chắc đến bền thay vì mở ồ ạt", ông Long nói.

Quan trọng hơn, theo ông Long, thí điểm chưa liên thông quốc tế trong giai đoạn đầu để không tạo “kênh chéo” gây áp lực ngoại tệ – tỉ giá. Điều này phù hợp điều kiện chưa tự do hóa tài khoản vốn, thể hiện cách tiếp cận an toàn và có lộ trình.

Liệu sàn giao dịch vàng có huy động được nguồn lực vàng trong dân?, ông Ngô Trí Long chỉ ra “huy động” ở đây cần hiểu đúng: Không phải gom vàng mà là giảm động cơ tích trữ vật chất, tăng động cơ nắm giữ tài sản vàng dưới dạng chuẩn hóa có kiểm soát, để vốn hóa dần sang khu vực sản xuất kinh doanh.

TS Ngô Trí Long cũng cho rằng việc thành lập sàn giao dịch vàng là phù hợp với thông lệ quốc tế. Thông lệ chung ở các thị trường trưởng thành như Thượng Hải, Singapore, Dubai…là: Quản lý nhà nước mạnh về quy chuẩn – giám sát; doanh nghiệp vận hành sàn; phân tầng thành viên; tách bạch lưu ký – thanh toán – giám sát; xác minh danh tính nghiêm ngặt; công bố thông tin – dữ liệu gần thời gian thực; và cơ chế xử lý tranh chấp rõ ràng.

Mô hình sàn giao dịch vàng phù hợp với bối cảnh Việt Nam

Nói đến mô hình sàn giao dịch vàng phù hợp với Việt Nam, ông Nguyễn Xuân Thành - Giảng viên cao cấp trường Chính sách Công và quản lý Fullbright nhấn mạnh, London và Thụy Sĩ đều tập trung phát triển thị trường bán buôn vàng vật chất. Cụ thể, thị trường London có lợi thế là sự kết nối tới thị trường vàng khai thác, cung cấp vàng vật chất cho Mỹ và chủ yếu giao dịch trên thị trường OTC.

Trong khu vực châu Á, ông Thành đề cập đến Nhật Bản có sàn giao dịch hàng hóa Tokyo (Tokyo Commodity Exchange), sàn giao dịch trung gian này có sự kết nối với Trung Quốc. Singapore có Tokyo Commodity Exchange (SBMA) - tổ chức phi lợi nhuận do các thành viên đầu tư thành lập giao dịch vàng vật chất dưới dạng thỏi, miếng,...

Dù vậy những mô hình này không phù hợp với Việt Nam. Bởi theo lý giải của ông Nguyễn Xuân Thành, để thành lập sàn giao dịch vàng, cần phải xác định được mức độ tự do hóa về vốn và mức độ tự do hóa liên quan đến vàng.

Theo quan điểm của ông Thành, mô hình sàn giao dịch vàng phù hợp nhất ở Việt Nam là Sở Giao dịch Vàng Thượng Hải (SGE). SGE được thành lập đầu tiên là năm 1999 khi đó với hai mục tiêu: đảm bảo toàn bộ vàng nhập khẩu được giao dịch thống nhất theo chuẩn mực quốc tế mang tính tập trung và huy động vàng trong dân.

Còn ông TS Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế cho rằng kinh nghiệm xây dựng sàn giao dịch vàng phù hợp nhất cho Việt Nam chính là Trung Quốc. Trung Quốc có hai sàn giao dịch vàng: Sàn giao dịch vàng vật chất và sàn giao dịch vàng chứng chỉ.

Tuy nhiên sàn giao dịch vàng vật chất hoạt động mạnh nhất. Trung Quốc cấp phép cho năm ngân hàng thương mại quốc doanh, bốn ngân hàng nước ngoài và bốn công ty kinh doanh vàng bạc lớn nhất được phép nhập khẩu từ nước ngoài về và bán sỉ trên sàn đó.

Sàn giao dịch vàng trực tiếp thuộc sự quản lý của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC). Giá vàng giao dịch trên sàn được tính toán theo mức giá vàng của thế giới. Vàng được bán sỉ và những người mua cũng là người mua sỉ, không có nhà giao dịch cá nhân trên sàn này. Giá vàng giao dịch trên sàn được tính toán theo giá vàng thế giới kèm theo phí.

Loại vàng được giao dịch trên các sàn là vàng 24k. Những bên mua sỉ trên sàn vàng bán lại cho những người mua sỉ là những bên được PBOC cấp phép hoạt động trên thị trường.

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Techcombank (TCBS) cũng gợi ý rằng, nên tham khảo kinh nghiệm xây dựng, vận hành và phát triển trung tâm giao dịch vàng của Trung Quốc (Shanghai Gold Exchange - SGE) với cơ quan quản lý là nhà nước và sàn giao dịch có các cấu phần khá giống một sàn giao dịch chứng khoán.

Từ khi được thành lập, SGE đã thiết lập sàn giao dịch vàng quốc gia với cơ chế hấp dẫn để tạo dòng chu chuyển vốn, dần dần tiêu chuẩn hóa các sản phẩm và quy trình giao dịch trên sàn.

Từ năm 2016, Trung Quốc đã giới thiệu giá tham chiếu của vàng Thượng Hải (Shanghai Gold) được niêm yết bằng đồng Nhân dân tệ chứ không phụ thuộc vào đồng USD. Đồng thời, chấm dứt tình trạng phân mảnh về giá, tạo điều kiện cho thị trường nội địa liên thông với thị trường quốc tế.

Cũng theo Tổng giám đốc TCBS, hạ tầng và năng lực công nghệ của nước ta đã tiến bộ, nên áp dụng ngay công nghệ chuỗi khối (blockchain) và trí tuệ nhân tạo với các tác vụ tự động hóa vào sàn giao dịch vàng, ghi nhận giao dịch theo thời gian thực, giúp cơ quan quản lý đánh giá được thị trường để quản lý và giám sát hiệu quả.

- 08:45 19/10/2025