Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long vì sao chưa thể ‘cất cánh’? - Bài 3: Đánh thức sản phẩm địa phương

Gắn kết du lịch với sản phẩm chủ lực

Sự kiện, lễ hội, dịch vụ lưu trú có thể níu chân du khách, nhưng để du lịch miền Tây thực sự có bản sắc và mang lại giá trị kinh tế bền vững, cần một thứ hấp dẫn hơn đó là đặc sản vùng miền như: gạo, cá, mắm, trái cây, thủy sản, thực phẩm chế biến, thứ mà du khách có thể mang về, ăn được, dùng được và nhớ được.

Từ lâu, miền Tây đã được mệnh danh là “vựa nông sản của cả nước”, nơi sản sinh ra những đặc sản nổi tiếng: xoài cát Hòa Lộc, nem Lai Vung (Đồng Tháp), bưởi da xanh, nhãn tiêu da bò (Vĩnh Long), cua Cà Mau, gạo ST25, cá linh mùa nước nổi, lẩu mắm… Nhưng nghịch lý là, rất nhiều sản phẩm chỉ dừng lại ở… “cây nhà lá vườn”. Trong khi đó, đáng lý, mỗi đặc sản này có thể trở thành “thương hiệu du lịch” nếu được nâng tầm thành sản phẩm tiêu dùng, trải nghiệm và quà tặng.

Lấy ví dụ Đồng Tháp nơi có nem chua Lai Vung, vùng trồng xoài lớn nhất miền Tây, nhưng lại thiếu quảng bá thương hiệu, không có quầy hàng đặc sản quy mô tại điểm du lịch, không có các set quà đồng bộ và trung tâm giới thiệu sản phẩm chuyên nghiệp, quy mô tại các điểm dừng chân. Khách đến Tràm Chim, đến làng hoa, đi chợ đêm Sa Đéc nhưng mang về chủ yếu là… ảnh chụp.

Hay Cà Mau, nơi có thương hiệu tôm sinh thái, cua Cà Mau, khô cá lóc nổi tiếng nhưng tại các điểm du lịch, rất hiếm thấy gian hàng có thương hiệu trưng bày, giới thiệu. Đặc biệt là các sản phẩm OCOP như bánh pía, yến sào, hành tím, trái cây… được coi là sản phẩm chủ lực ở miền Tây nhưng phân tán nhỏ lẻ, thiếu sản phẩm cao cấp và quảng bá nâng tầm thương hiệu nên ít thu hút khách du lịch.

TS. Trần Hữu Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long chia sẻ: “Miền Tây không thiếu đặc sản, chỉ thiếu cách tổ chức lại chuỗi giá trị. Đặc sản phải trở thành 'điểm đến' của hành vi tiêu dùng, nghĩa là được quảng bá, đóng gói, trưng bày và bán tại đúng nơi du khách đi qua”.

Theo TS. Trần Hữu Hiệp: “Trong bối cảnh mới, khi các tỉnh đã sáp nhập và vùng trở nên liền mạch hơn về hành chính, đây chính là lúc để hoạch định lại “bản đồ sản phẩm chủ lực gắn với du lịch”. Không nên tiếp tục trưng bày rời rạc trong các hội chợ tỉnh lẻ, mà cần thiết lập một chuỗi gian hàng cố định, chuẩn hóa thiết kế, đồng nhất bao bì, kể được câu chuyện sản phẩm và tích hợp vào tour tuyến từ sân bay đến bến tàu, từ chợ đêm đến hội chợ liên vùng. Để đến tỉnh này khách mua món này, đến tỉnh khác khách không thể không mua món khác, bởi đó là sự khác biệt”.

Chợ đêm và logistics: Mảnh ghép còn thiếu để du lịch cất cánh

Nếu ví du lịch là một bức tranh tổng thể thì logistics và những phiên chợ đêm hay phố đi bộ chính là những mảnh ghép nền tảng giúp bức tranh ấy hiện lên trọn vẹn trong mắt du khách. Ở Đồng bằng sông Cửu Long, nơi đặc sản nhiều như nước nổi, sản phẩm phong phú như miệt vườn thì điều đáng tiếc nhất lại là thiếu hệ sinh thái tiêu dùng. Không có hành lang logistics vận chuyển, bảo quản, phân phối. Cũng không có không gian để sản phẩm “đi” cùng khách du lịch. Mà điều này chỉ có thể giải được khi ngành du lịch bắt tay với ngành Công Thương, bắt đầu từ bài toán chợ đêm, phố đi bộ.

Ông Nguyễn Chiến Thắng, Giám đốc Công ty MTV Du lịch đào tạo Thiên Thuỷ (Cần Thơ) cho biết, hiện nay, chợ đêm ở các tỉnh miền Tây tồn tại như một hoạt động thương mại tự phát. Tại Cần Thơ, Sa Đéc, Cà Mau hay Long Xuyên đều có chợ đêm, nhưng quy mô nhỏ, hàng hóa nghèo nàn, chủ yếu là đồ ăn vặt, quà lưu niệm phổ thông mà ở chợ nào cũng có. Rất ít nơi có gian hàng đặc sản bài bản, càng hiếm những sản phẩm đặc trưng vùng miền để nhận diện thương hiệu, nhận diện địa phương. Hoạt động chưa phong phú, chưa đủ để trở thành động lực phát triển kinh tế đêm.

Theo ông Hà Vũ Sơn, Giám đốc Sở Công Thương TP. Cần Thơ, chợ đêm không chỉ là nơi bán hàng mà là nơi kể chuyện vùng đất. Mỗi sản phẩm đặc sản phải có sân khấu sống, có câu chuyện để kể, có hành lang để giao thương và có chuỗi logistics hậu cần đi kèm.

“Thời gian tới, chúng tôi sẽ triển khai Đề án “Chợ đêm OCOP liên vùng” theo mô hình luân phiên tại 5 tỉnh, thành, với thiết kế gian hàng đồng bộ, có khu trưng bày OCOP, đặc sản, thủ công mỹ nghệ, ẩm thực vùng và tích hợp biểu diễn văn hóa dân gian. Khi đặc sản trở thành thương hiệu, thì chợ không còn chỉ là “chỗ đi chơi” mà là không gian tiêu dùng. Khi sản phẩm được khách du lịch mua và gửi đi như một phần của hành trình… thì lúc đó du lịch mới thật sự có cơ hội bứt phá từ chính giá trị bản địa”, ông Sơn nhận định.

Đáng chú ý, hạ tầng logistics phục vụ du lịch liên vùng vẫn là điểm nghẽn cố hữu khiến cả chuỗi trải nghiệm bị đứt gãy. Từ khâu đón, tiễn hành khách giữa các tỉnh, hệ thống kho bãi, điểm gom đặc sản tại điểm đến, đến phương tiện vận chuyển chuyên dụng như xe lạnh để giữ chất lượng sản phẩm trong suốt hành trình, tất cả đều thiếu tính chuyên nghiệp và đồng bộ. Khi hậu cần còn manh mún, kết nối còn tự phát, ngành du lịch khó có thể chuyển mình theo hướng hiện đại, bền vững và tạo ra giá trị gia tăng thực sự.

Với góc nhìn của một doanh nghiệp, ông Phạm Ngọc Đá, Giám đốc Công ty đông trùng hạ thảo AGRIMUSH (Phường An Bình, TP. Cần Thơ) chuyên sản xuất và cung cấp, quảng bá các sản phẩm OCOP cho khách du lịch cho rằng, du lịch Đồng bằng sông Cửu Long đang thiếu quan tâm đến cảm nhận, mong muốn và nhu cầu của du khách. Các chủ đầu tư du lịch ít quan tâm đến việc công trình có giữ được cảnh quan và chiếm được cảm tình du khách hay không và ít khi ghi nhận, lắng nghe ý kiến phản hồi từ du khách.

“Việc đầu tư ồ ạt không bài bản, thiếu chuyên nghiệp, nôn nóng “đổ tiền” vào khai thác tài nguyên thiên nhiên đang đe dọa sự phát triển bền vững của du lịch Đồng bằng sông Cửu Long. Cùng với đó, vấn đề mất an ninh trật tự, vệ sinh kém tại các điểm đến như: chèo kéo, chặt chém, xả rác bừa bãi, thiếu điều kiện vệ sinh công cộng… dẫn đến sự không hài lòng về trải nghiệm của du khách”, ông Đá chia sẻ.

Theo Giám đốc Sở Công Thương TP. Cần Thơ, logistics không chỉ là hạ tầng kỹ thuật mà là hành lang kết nối kinh tế du lịch miền Tây, giúp chuyển sản phẩm từ ruộng vườn đến tay du khách, tăng thời gian lưu trú, tăng chi tiêu và tạo ra giá trị bền vững cho vùng. Đây chính là mảnh ghép còn thiếu để du lịch Đồng bằng sông Cửu Long cất cánh thật sự.