Hướng dẫn phòng, kiểm soát lây nhiễm COVID-19 trong cơ sở khám chữa bệnh

Theo quyết định mới nhất do Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn vừa ký ban hành, sau hơn 3 năm đại dịch COVID-19 hoành hành ở hầu hết các quốc gia, vùng lãnh thổ, ngày 5/5/2023 Tổ chức Y tế thế giới tuyên bố chấm dứt tình trạng khẩn cấp về y tế toàn cầu.

Tại Việt Nam, dịch COVID-19 cơ bản đã được kiểm soát, cho phép chúng ta chuyển từ chế độ khẩn cấp sang quản lý COVID-19 như hầu hết các bệnh truyền nhiễm nhóm B khác.

Về đường lây truyền SARS-CoV-2, quyết định của Bộ Y tế cho biết các bằng chứng hiện tại cho thấy virus lây truyền qua 3 đường. Thứ nhất là lây truyền qua giọt bắn: Virus thường lây lan từ các tiểu phần dịch phát tán ra từ miệng hoặc mũi của người bị bệnh khi họ ho, hắt hơi, nói, hát hoặc thở. Sau đó, một người khác có thể bị nhiễm virus khi các tiểu phần dịch ô nhiễm văng bắn trực tiếp tới mắt, mũi, hoặc miệng trong các tình huống có tiếp xúc ở khoảng cách gần.

Thứ hai là lây truyền qua tiếp xúc: Lây nhiễm có thể xảy ra khi tay ô nhiễm do tiếp xúc với các dịch tiết, bề mặt ô nhiễm virus sau đó động chạm vào các vị trí nhạy cảm (mắt, mũi, miệng).

Thứ ba là là lây truyền qua không khí: Virus có thể lây lan từ các tiểu phần dịch hô hấp nhỏ (hạt khí dung) phát tán ra từ miệng hoặc mũi của người bị bệnh khi họ ho, hắt hơi, nói, hát hoặc thở. Sau đó, một người khác có thể bị nhiễm virus khi hít phải hạt khí dung chứa SARS-CoV-2 khí ở khoảng cách gần.

Virus cũng có thể lây lan ở những nơi thông khí kém hoặc ở nơi đông người, nơi có thực hiện các thủ thuật chăm sóc đường thở có tạo khí dung... do các giọt khí dung mang vi rút lơ lửng trong không khí và có thể phát tán trong phạm vi rộng hay còn gọi là lây truyền qua không khí trong phạm vi rộng.

Về các biện pháp kiểm soát lây nhiễm SARS-CoV-2 trong cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, các đơn vị tổ chức phát hiện sớm và cách ly kịp thời người mắc hoặc nghi mắc COVID-19.

Người bệnh có dấu hiệu chỉ điểm mắc COVID-19 (ho, sốt) khi đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được chỉ dẫn khám tại phòng khám truyền nhiễm; Người bệnh cấp cứu được chỉ dẫn khám tại khu vực tiếp đón của khoa Cấp cứu; Thực hiện xét nghiệm chẩn đoán nhanh COVID-19.

Những trường hợp dương tính COVID-19 phải nhập viện được cách ly, điều trị tại khoa Cấp cứu (nếu người bệnh ở trong tình trạng cấp cứu) hoặc được cách ly, điều trị theo chuyên khoa;

Tại các khoa lâm sàng, nếu phát hiện người bệnh mắc COVID-19 thì chuyển người bệnh vào buồng cách ly của khoa để cách ly, điều trị; Buồng khám bệnh truyền nhiễm, hô hấp và khu vực tiếp đón (khoa cấp cứu) và các buồng cách ly tại các khoa lâm sàng phải đảm bảo yêu cầu về thông khí và luôn có sẵn các điều kiện, phương tiện cách ly theo quy định.

Nhân viên y tế trực tiếp thăm khám người mắc hoặc nghi mắc COVID-19 cần mang khẩu trang y tế và găng tay, tuân thủ nghiêm quy định vệ sinh tay.

Đồng thời, các đơn vị thực hiện các biện pháp phòng ngừa chuẩn kết hợp với phòng ngừa theo đường lây truyền.

Bộ Y tế hướng dẫn thực hiện phòng ngừa chuẩn kết hợp với phòng ngừa qua đường không khí, đường tiếp xúc và đường giọt bắn tùy thuộc vào từng tình huống lâm sàng khi thăm khám, điều trị, chăm sóc người mắc hoặc nghi mắc COVID-19.

Để phòng ngừa chuẩn áp dụng ở mọi người bệnh, các đơn vị lưu ý hướng dẫn người bệnh, người nhà người bệnh, khách thăm che mũi miệng khi ho, hắt hơi, rửa tay ngay sau khi tiếp xúc dịch hô hấp và loại bỏ khẩu trang, khăn/giấy đã sử dụng vào đúng nơi quy định.

Để phòng ngừa lây truyền qua đường không khí (Airborne Precautions) áp dụng khi thực hiện các thủ thuật có tạo khí dung hoặc khi phẫu thuật ở người mắc hoặc nghi mắc COVID-19, nhân viên y tế cần mang khẩu trang N95.

Để phòng ngừa lây truyền qua đường giọt bắn và tiếp xúc áp dụng ở hầu hết các tình huống lâm sàng, người bệnh được sắp xếp vào buồng cách ly hoặc chung buồng với người bệnh COVID-19 khác.

Nhân viên y tế mang khẩu trang y tế và găng tay khi thăm khám, chăm sóc người bệnh COVID-19; Mang áo choàng giấy sử dụng một lần khi thực hiện các thủ thuật có nguy cơ văng bắn máu/dịch cơ thể. Tuân thủ nghiêm các quy định về vệ sinh tay.

Người bệnh, người nhà người bệnh luôn mang khẩu trang y tế, đặc biệt là khi di chuyển ra ngoài khu vực cách ly.

Bộ Y tế lưu ý các buồng cách ly cần đảm bảo thông khí áp lực âm; Nếu chưa có buồng thông khí áp lực âm, áp dụng thông khí tự nhiên kết hợp với thông khí cơ học; Đảm bảo tần suất trao đổi không khí ≥12 lần/giờ; Luồng khí thoát ra ngoài buồng cách ly cần hướng tới khu vực ít người qua lại; Tăng cường thông khí tự nhiên ở mọi khu vực chăm sóc người bệnh.

Về sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân, Bộ Y tế lưu ý tất cả nhân viên y tế khi thực hiện các hoạt động chuyên môn chăm sóc người bệnh COVID-19 tuân thủ đúng các bước lựa chọn, sử dụng, tháo bỏ phương tiện phòng hộ cá nhân đảm bảo hiệu quả an toàn theo nguy cơ lây nhiễm.

Các đơn vị khuyến khích người bệnh, người nhà người bệnh mang khẩu trang khi vào cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; Không sử dụng các phương tiện phòng hộ cá nhân không đạt tiêu chuẩn theo quy định; Không sử dụng lại phương tiện phòng hộ cá nhân dưới mọi hình thức; Loại bỏ phương tiện phòng hộ cá nhân đúng nơi quy định.

Ngoài ra, Bộ Y tế cũng hướng dẫn phòng ngừa lây nhiễm SARS-CoV-2 ở một số tình huống đặc biệt. Trong phẫu thuật người bệnh COVID-19, các cơ sở khám chữa bệnh cần đảm bảo yêu cầu về thông khí buồng phẫu thuật; Hạn chế nhân viên y tế vào buồng phẫu thuật; Thành viên kíp phẫu thuật mang khẩu trang N95 và áo choàng vô khuẩn chống thấm máu dịch.

Các đơn vị bảo vệ người bệnh có nguy cơ lây nhiễm cao (người bệnh suy giảm miễn dịch, lọc máu chu kỳ, ung thư...) như: Sắp xếp người bệnh theo khu vực riêng tùy điều kiện thực tế; Nhắc nhở, hạn chế người bệnh đi lại, tiếp xúc trong quá trình điều trị; Hướng dẫn, nhắc nhở người bệnh, người chăm sóc người bệnh và khách thăm thực hiện vệ sinh tay, vệ sinh hô hấp khi ho, vệ sinh phương tiện cá nhân và mang khẩu trang y tế.

Đồng thời, các cơ sở khám chữa bệnh tư vấn người bệnh tiêm chủng vắc xin phòng COVID-19 theo lịch tiêm chủng và các hướng dẫn hiện hành về tiêm chủng vắc xin phòng COVID-19 của Bộ Y tế; Cảnh giác, phát hiện sớm các dấu hiệu nghi mắc COVID-19, thực hiện chẩn đoán và điều trị COVID-19 kịp thời. Nhân viên y tế tuân thủ nghiêm thực hành "phòng ngừa chuẩn và phòng ngừa theo đường lây truyền" khi chăm sóc người bệnh COVID-19.